Sài Gòn Ơi, Ngày Ấy …

(Viết cho Tổ 12B Sinh Lý Sinh Hóa ngày xưa)

Tôi quay về lại Sài Gòn để định cư, sau hơn một phần tư thế kỷ sống lênh đênh trôi nổi. Trong suốt thời gian đó, hằng năm tôi vẫn đi công tác, nhưng chỉ quay về với Sài Gòn như một người khách lạ. Khoảng thời gian ngắn ngủi, sau những giờ hội họp lê thê nhàm chán, chỉ đủ để tôi tranh thủ ghé thăm những người thân, rồi lại lên đường. Tôi không dám vội vàng đi tìm lại những nơi xưa với vô vàn kỷ niệm cũ. Sự vội vàng bao giờ cũng hời hợt, và do đó, không giúp ta cảm nhận lại được những hình ảnh một thời đã lắng đọng sâu xa trong tâm tưởng. Tôi đành cứ hẹn với lòng, một ngày nào đó, sẽ tìm lại những hình ảnh ngày xưa, với niềm tin những hình ảnh trong kỷ niệm sẽ còn vĩnh viễn nét tinh khôi giữa muôn ngàn dâu bể.

Buổi chia ly ngày ấy, lòng người thê thiết lắm. Những vòng tay ôm, những cái siết tay từ giã của bạn bè nơi bến xe Lê Hồng Phong ngày cũ làm quặn thắt hồn kẻ ra đi. Quay về nơi chôn nhau cắt rốn mà sao nghe như đang mang tâm sự kẻ lên đường! Và càng quặn thắt hơn nữa khi gương mặt trông chờ lại không thấy đến. Phải chăng để muốn dấu đi những giọt nước mắt muộn màng, khi đã nghe ra âm vọng mênh mang của một tiếng lòng câm lặng? Khi xe chạy qua cầu Sài Gòn, tôi thấy dòng sông chảy sao lại buồn đến vậy và nghe thương đến nao lòng hai câu thơ cổ: Nhất độ Hoài hà phi cố vũ, Trùng lai giang tả cánh hà niên? (Qua khỏi sông Hoài đâu chốn cũ, Năm nào về lại bến sông xưa?). Hà niên? Năm nào? Không thể nào biết được. Đất nước lúc đó đang cực kỳ khó khăn. Bạn bè đến thăm nhau phải gùi theo từng ký gạo. Mua một chiếc vé xe đi xa phải sắp hàng tại quầy một đôi ngày, từ lúc trời chưa mờ sáng. Không gian trở nên quá bao la, cuộc chia ly nghe như biền biệt và ngày trùng lai sao xa lắc muôn trùng. Ước mơ bị chìm lấp đi giữa cơm áo đời thường. Vượt hàng ngàn cây số để gặp lại nhau, nhắp một ly rượu để cùng nhau ôn lại kỷ niệm ngày xưa nghe chừng là chuyện cổ tích hoang đường. Về đại hải hồn sông nghiêng bóng nhớ, bến sơ đầu giữa tuế nguyệt phiêu du, tan về đâu trong thiên cổ mịt mù, vân y thuở vui bay ngày lễ hội? Những tà áo một thời phất phới như mây bay đã tan về đâu trong mịt mù thiên cổ? Tan trong cõi muôn trùng hay trong từng trận chiêm bao? Người cứ ngậm ngùi tìm nhau trong thương nhớ, cứ ngậm ngùi nghe tiếng lòng thao thiết, và mộng hoài như vĩnh viễn chia xa….

Ngày trở lại với Sài Gòn, tôi bồi hồi và hoang mang như đứa con lưu lạc của Thomas Wolfe đang quay về lại với mái nhà xưa. Giờ đây, tôi đã thực sự quay lại nơi chốn cũ để cảm nhận được rằng thời gian dường như trôi theo đường tròn. Sau bao tháng năm lang bạt kỳ hồ trong cuộc đời, trong tình yêu, trong khổ lụy, trong đam mê cay đắng, trong thương nhớ ngọt ngào, con người một ngày chợt dừng lại vì bắt gặp hình ảnh nào của buổi ra đi! Cuộc đời ơi, tôi xin làm một Thôi Hộ thời hiện đại đi tìm gương mặt nào đã ánh sắc hồng dưới cánh hoa đào, trong từng trận gió đông. Nhân diện bất tri hà xứ khứ, đào hoa y cựu tiếu đông phong. Guơng mặt ngày xưa không biết đã về đâu, nơi xưa chỉ còn cành hoa đào tươi cười trong trận gió đông lạnh giá. Sài Gòn không có gió đông mà hồn sao vẫn nghe tê buốt. Thèm gặp bè bạn cũ, có lẽ với những mái đầu chớm hoa râm, để cùng nhau thương nhớ lại tuổi hoa niên một thời gió bão, nhưng dòng thời gian đã cuốn trôi đi tất cả theo tiết nhịp bể dâu. “Bạn bè dăm đứa hắt hiu cuối trời” (Hoài Khanh). Con phố tấp nập người đi nhưng sao nghe trống vắng. Une seule être vous manque et tout est dépeuplé (Lamartine). Vắng một người và tất cả hoang liêu!

Cuộc “ Lữ ” đưa ta qua trăm vạn thác ghềnh, muôn ngàn sa mạc phải chăng để kết thúc bằng lời thơ vang lên từ cõi bờ sầu muộn:

Òu sont mes amis? (Hoelderlin)

Bè bạn tôi giờ ở nơi đâu?

 hoặc tha thiết hơn:

Còn không một bận quay về

Vườn xưa ngó bóng trăng thề vàng gieo?

                                                                                (Bùi Giáng)

Sài Gòn không có vườn xưa, nhưng vầng trăng vẫn mênh mang như vừng trăng cố quận. Nhưng có còn ai bên tôi để cùng nhau ngó sợi vàng gieo của bóng trăng thề? Chỉ cần hơn một phần tư thế kỷ đã đủ cho Sài Gòn lịch nghiệm một cuộc biển dâu. Rất may là những biến đổi quá nhanh chóng đến mức chóng mặt vẫn chưa xóa đi hết dấu tích của một thời hoa nắng. Có lẽ hồn người vẫn còn muốn giữ lại chút sắt son trong kỷ niệm, giữa muôn ngàn di biến tang thương? Ngày đó, vườn Tao Đàn dẫu náo nhiệt với những buổi hội thảo chính trị của sinh viên, nhưng hình bóng ai dung dị đến kiêu sa vẫn như còn thấp thóang dưới hàng cây xanh lá. Đêm công trường Lê Minh Xuân vẫn như còn đồng vọng tiếng Guitare cổ điển. Aires Moriscos…David Moréno…La Cumparsita… Leyenda…. Và em ngồi đó dưới ánh đèn dầu leo lắt, tóc buông dài như muốn kéo cả thời gian ngừng đọng lại với tiếng đàn đêm. Em như cánh chim mang mùa xuân tới, đem sắc hương mênh mông thả giữa cuộc đời và thả giữa hồn tôi, thì cuộc đời ơi, trên đôi môi hồng xinh của một thời hoa nắng đó, biết có còn lời nào đồng vọng thuở thanh xuân?

Này hỡi những người bạn cũ thuở anh niên, cơn lốc thần thánh nào đã kéo chúng ta từ mọi góc bể chân trời, đứa Bến Tre, kẻ Quảng Nam, người Hà Nội … về cùng hội tụ nơi đây, cùng chia xẻ nhau những buồn vui thiết tha nhưng quá vội để rồi cuốn ta vào cuộc chia ly biền biệt trong đời? Sau hơn một phần tư thế kỷ nổi trôi, giờ đây tôi đã “trùng lai giang tả”, tôi đã về lại bên này sông, nhưng không phải để gặp bạn bè của ngày xưa thân ái, mà chỉ để nhìn con nước chảy muôn trùng về bờ bến xa xôi. Cánh lục bình tím trên dòng sông Thanh Đa đã trôi về đâu, với hình ảnh ngày xưa của ai kia nghiêng trên sông nước?

Thời gian đã trôi đi mà sao người vẫn còn ở lại. Les jours s’en vont je demeure! (G. Appolinaire). Les jours s’en vont … Les jours s’en vont … Thời gian trôi đi có nghĩa là đi mất, nhưng tôi vẫn còn ở lại je demeure… je demeure … vì thời gian và không gian đã thành tượng trong lòng người nên đã đặt lên vạn ngàn biến dịch một dấu ấn vĩnh hằng. Xin cảm tạ Sài Gòn, xin cảm tạ đời còn giữ giùm tôi nguyên vẹn một thời những kỷ niệm tinh khôi!

Sài Gòn 5.2003

Huỳnh Ngọc Chiến