Địch Vân : kẻ lữ hành cô độc

Chịu đựng sự khổ đau, trong tâm hồn lẫn thân xác, là điều chúng ta không thể nào tránh khỏi giữa cõi đời. Nhưng nếu thân tâm đều mang bệnh mà được sống trong sự thương yêu và thông cảm của người thân thì con người vẫn tìm thấy được niềm an ủi. Điều đó sẽ giúp họ chịu đựng để chiến đấu và chiến thắng. Điều kinh khủng nhất là thân xác bị tàn phế, lại phải chịu đựng nhiều nỗi oan ức không thể biện bạch, bị vu hãm vào chốn lao tù, người thân nghi ngờ, xã hội khinh bỉ, không bạn bè, không người thân thích, không nhà không cửa, trơ trọi một mình; đó là cảnh ngộ thê thảm của Địch Vân trong Liên thành quyết.

Kim Dung quả đã có một bước đi táo bạo khi xây dựng nhân vật Địch Vân. Đó là một anh nông dân khù khờ chân chất, cục mịch thô lỗ phải chịu bao thảm cảnh trần gian, hoàn toàn không có một chút ưu điểm gì để người đọc có thể trông đợi từ “người hùng” trong tiểu thuyết võ hiệp, cho dẫu là bản chất quỷ quyệt lưu manh của một Vi Tiểu Bảo! Đó thực sự là hình ảnh thuần túy của một “Hai Lúa võ lâm”.

Địch Vân mồ côi từ bé, được sư phụ là Thích Trường Phát nuôi dưỡng. Anh chàng nông dân khù khờ này sống hồn nhiên bên cạnh cô sư muội xinh đẹp Thích Phương. Cuộc sống sẽ êm ả trôi bên bờ tre đồng lúa, nếu như không có chuyện một ngày kia Địch Vân phải theo sư phụ và sư muội đến thăm sư bá Vạn Chấn Sơn, một đại gia chốn kinh sư. Từ đó thảm họa liên tục đổ xuống đời anh ta.

Chốn phồn hoa đô hội vẫn luôn tiềm ẩn vô vàn hiểm họa đối với biết bao con người chân chất một lần bước ra khỏi lũy tre xanh. Nếu như cô thôn nữ của Nguyễn Bính : ”Hôm qua em đi tỉnh về, hương đồng gió nội bay đi ít nhiều”, thì Thích Phương lại khác, cô vẫn hồn nhiên chân chất, nhưng lại là nguyên nhân gây thảm họa cho vị sư huynh.

Làm một anh nông dân cục mịch xấu xí lại dẫn một cô tiểu sư muội xinh đẹp thuở thanh mai trúc mã vào chôn kinh đô, thì có khác gì một đứa bé cầm vàng ròng đi vào giữa chợ. Không bị đánh cắp ắt sẽ bị trấn lột. Cũng không thể trách được cuộc đời. Cái cảnh cô thôn nữ xinh như đóa hoa đồng nội cứ xoắn xít bên anh “Hai Lúa” đã gây chướng mắt cho nhóm đệ tử của Vạn Chấn Sơn. Khi thấy một cô gái xinh đẹp sánh đôi với một anh chàng cục mịch, trong thâm tâm mọi người lại thấy uổng phí (!). Đó là một suy nghĩ rất đỗi quái dị, nhưng lại được xem là bình thường ở con người. Sao lại “uổng”, nếu như họ thực sự tìm ra “một nửa” của nhau? Làm như chỉ có những kẻ lắm tiền nhiều của và có thế lực mới “xứng đáng” với các cô gái đẹp kia. Đó cũng là suy nghĩ của gia đình Vạn Chấn Sơn. Sau khi ám toán Thích Trường Phát, bọn chúng bày ra một màn kịch vu cáo cho Địch Vân tội hiếp dâm và ăn cắp. Chú cừu non sụp bẫy một cách dễ dàng, bởi lẽ tâm hồn chất phác của anh ta không bao giờ hình dung nỗi trên đời lại có người tìm cách hãm hại nhau!

Địch Vân bị chặt đứt một bàn tay để “cảnh cáo” và bị tống vào nhà lao; chưa hết bàng hoàng thì anh ta lại thường xuyên bị một bạn tù tên Đinh Điển vô cớ đánh đập tàn nhẫn. Đúng là bỗng dưng gánh chịu thảm cảnh bởi hồng nhan. Không hiểu tự bao giờ, trên trái đất này, từ đông sang tây, nhân loại bỗng dưng đồng loạt thi nhau lên án phụ nữ, xem như đó là nguồn gốc của mọi tai ương. Ở Hy Lạp, là câu chuyện về cái hộp Pandora[1]. Trong Kinh Thánh là chuyện bà E−va. Ở Trung Quốc là quan niệm “hồng nhan họa thủy” (đàn bà đem lại tai họa như nước làm chìm đắm con người)! Có “đức” để có người đẹp, nhưng không có “tài” để giữ người đẹp đến nỗi phải mang họa vào thân, lại đổ tội cho “hồng nhan họa thủy”; người phương Đông quả quá khắt khe đối với khách má hồng. Nguyễn Du có câu thơ vịnh Dương Quí Phi chan chứa sự cảm thông : “Tự thị cử triều không lập trượng, uổng giao thiên cổ tội khuynh thành ” (do cả triều đình đều đứng phỗng, ngàn năm nhan sắc chịu oan khiên). Đó là sự cảm thông của một tâm hồn lớn đối với một dung nhan khuynh quốc.

Dù sống trong cảnh đọa đày, Địch Vân vẫn tin rằng vị sư muội mình sẽ hiểu và cảm thông. Niềm hy vọng của “cái hộp Pandore” dù hư ảo đi nữa thì vẫn có tác dụng giúp con người chịu đựng trong cảnh khổ đau. Cho đến khi nhận được bánh cưới của Thích Phương với con trai Vạn Chấn Sơn thì Địch Vân mới thực sự tuyệt vọng. Dường như Shakespeare có nói : “Kẻ đau khổ nhất là kẻ hạnh phúc nhất, bởi vì trên đời này không còn gì có thể làm cho y đau khổ nữa”. Nhưng đó chỉ có thể là cách nhìn của những bậc đạt ngộ hiểu thấu chân tướng của trần gian; còn đối với hầu hết những ai mang bản chất yếu đuối của con người, khi cuộc sống là cơn bệnh nan y vô phương cứu chữa thì cái chết vẫn là vị lương y đem lại liều thuốc giải thoát tốt nhất! Địch Vân cũng vậy, trong cơn khốn quẫn, anh ta đã tự tử; nhưng Đinh Điển lại cứu thoát vì nhận ra được bản chất chân thật của Địch Vân. Cũng chính nhờ Đinh Điển mà Địch Vân hiểu ra âm mưu cha con Vạn Chấn Sơn và mặt trái nham hiểm của Thích Trường Phát, vị sư phụ mà anh ta hằng tôn kính. Cuộc sống với “lắm nỗi lạ lùng khắt khe” bắt đầu mở ra trước mắt anh ta những hang hố đen ngòm, khác biết bao với cảnh đời êm đềm bình dị với làng quê, đồng lúa ngày xưa.

Đinh Điển bị ám toán chết sau khi cùng Địch Vân vượt ngục. Cái chết của người thân cuối cùng trên cõi đời, mà anh ta coi như kim chỉ nam đời mình, đã khiến cho Địch Vân thực sự mất tất cả, hoàn toàn không còn một điểm tựa nào, “sans everything” (Shakespeare – As You Like It, Act II, Scence VII, 165). Ôm xác Đinh Điển đi trốn, Địch Vân lại rơi vào tay tên ác tăng Bảo Tượng của Huyết Đao môn −một tông phái Tây Tạng bị giang hồ nguyền rủa vì những hành vi tàn ác và đồi bại. Bảo Tượng chết, anh mặc áo choàng của Bảo Tượng để che thân thì bị nhận lầm là tên “tiểu dâm tăng”. Lúc sắp bị đánh chết thì chưởng môn phái Huyết Đao là Huyết Đao lão tổ, tưởng anh ta là môn đồ của bản phái, cứu thoát và bắt cóc luôn cô nàng Thủy Sinh xinh đẹp của nhóm Linh Kiếm song hiệp đem đi. Đi theo Huyết Đao lão tổ thì mặc nhiên xác nhận mình là môn đồ của Huyết Đao môn, còn ở lại thì bị giết chết. Bản năng sinh tồn vẫn thắng, nên Địch Vân đành đi theo Huyết Đao lão tổ. Thế là tự nhiên Địch Vân trở thành một tên tiểu dâm tăng mà không có cách gì biện bạch được. Đôi khi chúng ta cũng gặp những hoàn cảnh ngộ nhận trớ trêu như thế trong đời. Mở miệng giãi bày thì không được, mà để trong lòng lại ray rức khổ đau. Nên đôi khi cứ đành phó mặc cho dòng đời, để thời gian đem lại lời giải đáp. Nhưng gẫm ra thì đối với Địch Vân sự ngộ nhận của những người lạ kia nào có nghĩa lý gì so với sự ngộ nhận của Thích Phương? Người lạ ngộ nhận ta, ta chỉ tức tối bực mình; còn người thân ngộ nhận mới thực sự là nỗi khổ.

Khi cùng Huyết Đao lão tổ và Thủy Sinh bị bao vây trong núi tuyết, Địch Vân lại càng thêm mất niềm tin vào cuộc sống khi chứng kiến sự đê hèn của Hoa Thiết Can. Một kẻ mang thân phận danh sĩ trên chốn giang hồ, đứng hàng thứ hai trong nhóm “Lạc Hoa Lưu Thủy” được nhiều người ngưỡng mộ, vậy mà khi đối diện với cái chết lại bộc lộ hết bản chất thô bỉ của một nhân vật đầy danh vọng. Kim Dung vẫn thường có những khám phá bất ngờ khi mở ra, trong những ngóc ngách u tối của chiều sâu tâm lý nhân vật, những điều mà ta chỉ thường gặp khi đọc Dostoievski hoặc Shakespeare.

Càng ngày, Thủy Sinh lại phát hiện tên “tiểu dâm tăng” cục mịch kia là một người thuần hậu, còn Hoa Thiết Can –người anh kết nghĩa của cha nàng − chỉ là một kẻ bỉ ổi táng tận lương tâm. Khi tuyết tan, Hoa Thiết Can đã nhanh chóng dẫn quần hùng vào hang đá để tìm giết hai kẻ “gian phu dâm phụ” kia, hòng che dấu những việc làm ti bỉ của mình. Y đã đánh một đòn tâm lý sâu sắc là bịa đặt những điều nhơ bẩn để vu cáo Thủy Sinh trước khi nàng kịp mở miệng. Khi người ta đã có định kiến về một người rồi thì tiếng nói của người ấy sẽ không còn giá trị nữa. Đây cũng là một chiến thuật mà các luật sư trong tác phẩm của Dostoievski hay dùng để “khóa miệng” các nhân chứng trước tòa. Ai còn thèm nghe anh nữa khi mà nhân cách anh đã “có vấn đề”?

Tên lưu manh Hoa Thiết Can trở thành người hùng. Thủy Sinh lại bị mọi người khinh bỉ, người yêu ngờ vực. Thị phi trong cuộc sống lắm khi bị đảo lộn, trắng đen bị đánh tráo mà con người, do ngu dốt hoặc bị bưng bít, vẫn cứ vô tình chấp nhận. Khi quay về quê nhà, Địch Vân lại có dịp hiểu thêm bao sự thật phũ phàng nữa về sư phụ và các vị sư bá. Cả ba đều là những tên học trò tham lam bất nghĩa, vì hám lợi đã âm mưu giết thầy để đoạt Liên thành quyết. Anh muốn giết Vạn Khuê để trả thù nhưng lại không nỡ. Thích Phương lại bị Vạn Khuê giết chết, bỏ lại cô bé Không Tâm Thái. Địch Vân càng kinh hoàng hơn khi chứng kiến cảnh từ khách giang hồ đến tri thức, từ bọn phú hào đến quan lại đều điên cuồng cấu xé, chém giết nhau để tranh giành pho tượng Phật bằng vàng. Thích Trường Phát ám toán Địch Vân nhưng không thành vì y không tin rằng trên đời lại có người không cuồng điên vì châu báu; để rồi y cũng chết theo những người khác vì chất độc tro phong tượng Phật. Vàng và Máu. Ở cái thế gian điên đảo này thì hai từ đó sẽ mãi mãi đi chung.

Sống trong một xã hội mà tri thức thì thô bỉ, kẻ có tiền của thì lưu manh, quan lại thì tham lam, thầy tu thì dâm đãng, sư phụ thì lọc lừa thủ đoạn, anh chàng “Hai Lúa” Địch Vân chỉ là một kẻ lữ hành cô độc. Anh không thể hiểu nỗi và hòa nhập nỗi vào cái thế giới đó, cũng như anh chàng Charlot đôn hậu cứ mãi mãi đứng bên lề của xã hội công nghiệp tất bật chỉ biết tôn vinh vật chất. Tâm hồn chất phác của Địch Vân sẽ mãi mãi ngỡ ngàng trước những tấn tuồng nhơ bẩn của cuộc đời. Người nông dân phương Ðông vẫn luôn mang tâm hồn đôn hậu chất phác mà sống giữa cõi tự nhiên. Ðiều đáng buồn cười là nền đạo lý − mà chúng ta thường dùng ngôn ngữ bác học để nghiên cứu, và trịnh trọng tranh biện nhau hòng khoe khoang kiến thức − lại chỉ được gìn giữ bởi những người dân quê hiền lành ít học. Nếu không có những người mà chúng ta gọi là “nhà quê”, là “Hai Lúa” đó, thì nền đạo lý con người sẽ có nguy cơ bị đổ vỡ bởi thói ma mãnh trong cuộc sống “văn minh”.

Tất cả đều đổ vỡ tan hoang trong hồn anh “Hai Lúa” Địch Vân. Sau khi hợp táng nắm tro của Đinh Điển vào nấm mộ Lăng Sương Hoa để hoàn thành tâm nguyện của một cặp Romeo và Juliette phương Đông, Địch Vân quyết định dẫn bé Không Tâm Thái quay về hang núi cũ để làm lại cuộc đời mới, như anh nông dân Giăng Van−giăng dẫn cô bé Cô−dét đi trốn, trong “Những người khốn khổ” của Hugo. Trái tim thuần lương của anh không tìm ra chỗ trú giữa một xã hội đê tiện và bẩn thỉu. Giữa những cảnh lọc lừa thủ đoạn được che đậy dưới lớp áo phù hoa, sự ngây ngô chân chất của Địch Vân nổi bật lên như sự tương phản gay gắt trong một bức tranh biếm họa. Điều bất ngờ nhất và cảm động nhất là khi quay về chỗ cũ, Địch Vân được bỗng gặp lại Thủy Sinh đang đứng chờ ngoài cửa động, cười mà nói : “Ngã đẳng liễu nễ giá ma cửu! Ngã tri đạo nễ chung vu hội hồi lai đích” 我 等 了 你 這 麼 九! 我 知 道 你 終 于 會 回 來 的 (Muội chờ đại ca ở đây đã lâu rồi! Muội biết thế nào đại ca cũng trở lại mà“. Ắt hẳn khi cùng đoàn người quay về, Thủy Sinh cũng đã phải đối đầu với bao sự ngộ nhận, và ắt hẵn sự thô bỉ của những người mà nàng tôn kính đã đẩy nàng vào sự cô độc. Có lẽ trong tâm trạng đó Thủy Sinh mới thông cảm thêm sự cô độc của Địch Vân. Và nàng hiểu rằng những con người biết tự trọng như nàng hoặc những người đôn hậu như Địch Vân sẽ không bao giờ có thể tìm thấy hạnh phúc trong một xã hội tồn tại trên lọc lừa và man trá. Những lời nói đơn giản mà thắm thiết của Thủy Sinh đã kết thúc tác phẩm, nhưng nó lại mở ra một chân trời bao la cho kẻ lữ hành cô độc.

[1] Pandora là người phụ nữ đầu tiên trên trái đất do vị thần thợ rèn Hephaestus sáng tạo ra theo lời yêu cầu của vương thần Zeus, nhằm mục đích để trả thù chuyện thần Prometheus đã dám ăn trộm lửa đem tặng cho con người. Chư thần tập trung và ban cho nàng vẻ đẹp kiều mị, và đức hạnh vẹn toàn. Chư thần tặng cho nàng một cái hộp xinh xắn và căn dặn nàng không bao giờ được mở ra. Pandore được gởi tới làm vợ Epimetheusm, là anh của thần Prometheus. Ban đầu nàng làm đúng lời dặn, nhưng về sau, tính tò mò của phụ nữ đã thắng, nàng mở thử ra chiếc hộp bí ẩn kia ra xem thử. Thế là bao nhiêu tai ương dịch bệnh, phiền não khổ đau từ trong chiếc hộp bay ra khắp mọi nơi trên trái đất. Nàng hoảng hốt đóng chíec hộp lại thì hỡi ơi, cái tốt đẹp duy nhất trong chiếc hộp đó lại bị nhốt kín mãi mãi với con người : đó là Hy Vọng! Từ đó con người phải luôn luôn sống trong đau khổ và cứ mãi mãi đợi chờ Hy Vọng