“Cuộc chơi” của Vi Tiểu Bảo

Người đàn ông đích thực cần hai điều : đó là sự nguy hiểm
và chơi đùa. Chính vì thế mà hắn cần đến đàn bà như là vật
chơi đùa nguy hiểm nhất” .(F.Nietzsche)
A real man wants two things :danger and play. Therefore
he wants woman as the most dangerous plaything”
(Thus Spoke Zarathustra, The Portable Nietzsche,
The Viking Press, 1968, translated by W. Kaufman, p.178)

Theo triết gia cổ đại Hy Lạp Heraclitus thì cuộc đời là một trò chơi lớn, một “Grand Jeu”. Nhà thơ Tô Đông Pha nói “Tạo vật hà như đồng tử hý?” (Tạo vật sao giống như đứa trẻ chơi đùa?). Đến đấng Tạo Hóa toàn năng còn là một đứa bé thích chơi đùa, huống gì con người bình phàm chúng ta? Mà cuộc chơi có thể hiểu theo nhiều cách. Ngồi thiền định suốt bao năm tháng dưới gốc bồ đề, suốt đời rong ruỗi khắp nơi thuyết pháp cứu độ chúng sinh, để rồi cuối đời ngồi tại đạo tràng bảo “Bốn mươi chín năm qua, ta chưa nói lời nào” (!) như đức Phật cũng là một cách chơi. Viết “Đoạn trường tân thanh” làm tan nát cả lòng người, và làm chấn động cả khối tam giáo phương Đông, nhưng lại khiêm tốn bảo “Mua vui cũng được một vài trong canh” như Nguyễn Du cũng là một cách chơi. Viết một cuốn sách vô tiền khoáng hậu, đặt lại cở sở cho mấy ngàn năm triết học phương Tây, nhưng lại ỡm ờ bảo đó chỉ là “Siêu hình học nhập môn” (Introduction à la Métaphysique) như Heidegger cũng là một cách chơi. Từ chối quan tước, cứ ngồi câu cá để “du tâm ư đạm” (đem chơi lòng vào chỗ nhạt), viết Nam Hoa kinh làm kinh động cổ kim như Trang Tử cũng là một cách chơi. Chán chường thi ca nhưng vẫn cứ mãi miết làm thơ như Bùi Giáng cũng là một cách chơi. Hùng tâm vạn trượng nhưng lại làm một tên bán thịt lợn giữa chợ thành Đại Lương, để rồi giúp Ngụy Công tử lập nên công lớn như Chu Hợi thời Chiến quốc cũng là một cách chơi. Biết rằng có giết được Tần Thủy Hoàng cũng chỉ tạo ra hàng trăm tên bạo chúa khác, nhưng vì cảm nghĩa nên vẫn mang chủy thủ vượt qua sông Dịch, vờ múa vu vơ giữa triều đình vua Tần để rồi bị giết chết như Kinh Kha cũng là một cách chơi. Và có một nhân vật của Kim Dung còn “chơi” hơn thế nữa, chơi những trận chơi quỷ khốc thần sầu, xem cõi đời là một trò chơi lớn và đàn bà là một canh bạc lớn để đem hết “vốn liếng” ra chơi theo kiểu “nhất chín nhì bù”. Đó chính là Vi Tiểu Bảo!

Trong tất cả các sáng tác của Kim Dung, Lộc Đỉnh Ký là tác phẩm hoàn toàn khác biệt với các tác phẩm khác. Không còn những hoang sơn u cốc có cao nhân kỳ sĩ cư trú để truyền lại cho nhân vật chính những võ công đặc dị chấn động giang hồ. Cũng không còn những cá nhân mang hùng tài đại lược lăm le muốn làm minh chủ võ lâm. Tất cả hoạt động của bang hội hay các phe phái đều diễn ra trên một bối cảnh chính trị, đó là nhằm chiếm được bộ Tứ Thập Nhị Chương Kinh. Võ công của nhân vật chính Vi Tiểu Bảo bị đẩy xuống hàng thứ yếu, và thay vào đó là thói lưu manh cùng những trận “võ mồm”!

Trong lịch sử văn học, có lẽ khó có nhân vật nào quỷ quyệt lưu manh như Vi Tiểu Bảo. Từ một đứa con hoang của cô gái điếm trong kỹ viện, tình cờ bị bắt vào hoàng cung, phải dùng đủ mọi thủ đoạn để tồn tại, chưa tới hai mươi tuổi mà đã Vi Tiểu Bảo nhanh chóng trở thành một người bạn thân cận của vua Khang Hy, một quan đại thần đến tước công, một “bộ trưởng ngoại giao” tài ba lỗi lạc trong việc ngăn không cho Mông Cổ và Tây Tạng cấu kết với Ngô Tam Quế đánh lại triều đình, một vị anh hùng trong chốn giang hồ, hương chủ Thanh mộc đường của Thiên địa hội, một phu quân của bảy bà vợ xinh như mộng. Thậm chí các bậc di thần của triều Minh còn đề nghị y làm hoàng đế của “chính phủ lâm thời phản Thanh phục Minh”! So với Vi Tiểu Bảo, thì Xuân tóc đỏ của Vũ Trọng Phụng hay Nikôđem Đizma của T.D. Môxtôvích chỉ là những anh học trò sơ cấp.

Vi Tiểu Bảo đã đem thói lưu manh học được ở kỹ viện và dùng máu mê cờ bạc để đối phó với mọi tình huống giữa giang hồ và chốn cung đình. Oái ăm thay tất cả đều trót lọt! Những lúc phải đối phó với hoàn cảnh sinh tử cận kề, cần phải xác định “thái độ quan điểm” để trở thành hoặc kẻ thù hoặc ân nhân của những người xa lạ, thì Vi Tiểu Bảo lại quyết định đem sinh mạng ra chơi theo kiểu đánh bạc. Tất cả vốn liếng đem ra đánh sạch một ván theo kiểu “Được ăn cả, ngã về không”. Và may mắn là lần nào y cũng thắng. Khi bị quần hùng Thiên địa hội bắt đem đi, Vi Tiểu Bảo tính toán mãi không biết họ là bạn hay kẻ thù của Ngao Bái, nhưng y đã đánh liều thóa mạ Ngao Bái không tiếc lời. Và canh bạc đầu tiên đó đã đem lại cho y chức hương chủ Thanh mộc đường. Cũng như khi bị vây khốn trong ngôi nhà ma của họ Trang, Vi Tiểu Bảo sau khi cân nhắc lại liều mạng chửi bới Ngao Bái, và canh bạc này đã giúp vị “Vi tướng công” trở thành ân nhân của nhà họ Trang, đồng thời lại được tặng một cô Song Nhi diễm kiều hiền thục!

Máu mê gái của Vi Tiểu Bảo cũng bồng bột như máu mê cờ bạc. Gặp cô nào đẹp, y cũng đều so sánh ngay với các kỹ nữ của Lệ xuân viện, là cái nhà chứa nơi y xuất thân. Các nhân vật A Kha hay Hồng phu nhân đều khiến y mê tít đến điên đảo thần hồn, nhưng y thừa thông minh để hiểu rằng trong “canh bạc tình yêu” này, y không thể thắng trong một cuộc chơi sòng phẳng, mà thậm chí có thể dễ dàng mất mạng, nên buộc lòng phải dùng đến trò láu cá. Khi về thăm lại mẹ trong Lệ xuân viện, Vi Tiểu Bảo lại dùng Mê xuân tửu gây mê các người đẹp, trong đó có cả A Kha, Hồng phu nhân, rồi hãm hiếp họ để họ phải mang bầu với mình.Chiếm đoạt cùng một lúc mấy người đẹp tuyệt trần bằng thủ đoạn lưu manh, đó quả là một điều đáng để người đọc phải chau mày nhăn mặt!

Ba mốn “đại pháp bảo” mà Vi Tiểu Bảo dùng để hộ thân và lập được công trạng là vôi bột, tấm tàm y hộ thân và lưỡi chủy thủ. Tâm tàm y giúp y nhiều phen thoát chết trước những đòn tấn công của kẻ thù. Vôi bột thì dùng để ném vào mặt đối phương khiến cho đối phương tối tăm mặt mũi, sau đó dùng lưỡi chủy thủ cực bén để đâm chết đối phương. Khi y dùng thủ đoạn này lần đầu để giúp Mao Thập Bát giết chết Hắc Long Tiên Sử Tùng trong giây phút mạng sống họ Mao chỉ ngàn cân treo sợi tóc, Mao Thập Bát đã không cám ơn thì chớ còn lên tiếng thóa mạ y tàn tệ, vì họ Mao biết rằng đây là thủ đoạn cực kỳ đê hèn sẽ bị khách giang hồ phỉ nhổ. Về sau, y cứ tiếp tục dùng thủ đoạn này để làm mù mắt Hải ĐẠi Phú và bắt sống Ngao Bái.

Nhưng nếu chỉ dựa vào thói lưu manh vô lại để luồn lách và tồn tại thì “cuộc chơi” của Vi Tiểu Bảo có lẽ đã sớm phải chấm dứt dưới tay của Khang Hy rồi. Vi Tiểu Bảo là chú nhỏ láu cá, mồm mép trơn tuột như bôi mỡ, giảo hoạt đủ cách nhưng có điểm khả thủ là rất tôn trọng đạo nghĩa bạn bè, trong cung đình cũng như giữa chốn giang hồ. Đó là điều vua Khang Hy cảm nhận được, nên ông mới tha thứ cho những việc làm động trời của tên “Tiểu quế tử” Vi Tiểu Bảo. Tính tình hào hiệp trong tiền bạc và tấm lòng đầy nghĩa khí của Vi Tiểu Bảo đối với bạn bè đã giúp cho Vi Tiểu Bảo nổi bật lên giữa những cái xấu xa, và che khuất đi những chuyện lưu manh láu cá. Nhận ra được ưu điểm ấy ở Vi Tiểu Bảo, vua Khang Hy quả có “con mắt trong nghìn thu” khi đánh giá con người. Kiến lợi tư nghĩa: thấy điều lợi phải nghĩ đến điều nghĩa. Cái đạo lý đơn giản đó rất khó lòng thực hiện trong đời thường.

Thời Chiến quốc, công tử nước Ngụy là Ngụy Tề đắc tội với Phạm Thư là tể tướng nước Tần. Phạm Thư hạ lệnh cho vua Ngụy phải nộp đầu Ngụy Tề, nếu không sẽ đem quân làm cỏ thành Đại Lương. Ngụy Tề bèn bỏ trốn đến nước Triệu, nương náu nhà tướng quốc nước Triệu là Ngu Khanh. Vua Triệu vì sợ uy của nước Tần nên muốn bắt Ngụy Tề đem nộp, Ngu Khanh thấy không thể can ngăn vua được bèn cởi ấn tướng quốc, nửa đêm cùng Ngụy Tề trốn đi. Vất bỏ lợi danh vì bạn thiết. Một nhân cách sáng ngời nghĩa khí của người xưa, luôn được người đời sau ca ngợi. Khi vua Khang Hy “tương kế tựu kế” dồn tất cả quần hùng Thiên địa hội và Mộc vương phủ vào phủ Tử tước của Vi Tiểu Bảo để tận diệt bằng đại pháo, thì Vi Tiểu Bảo dám vất bỏ tất cả tài sản lẫn quyền lực, như vứt một đôi dép rách, để ban đêm cùng họ trốn đi. Vi Tiểu Bảo luôn bị xem là kẻ lưu manh vô lại nhưng thử hỏi tấm lòng vì đạo nghĩa giang hồ đó có khác gì nhân cách của một Ngu Khanh?

Ngụy Tề là tai họa cho Ngu Khanh, cũng như quần hùng Thiên địa hội và Mộc vương phủ là tai họa cho Vi Tiểu Bảo; nhưng cả Ngu Khanh và Vi Tiểu Bảo đều có chung một điểm là sẵn sàng hy sinh tất cả mọi vật ngoại thân quý báu để cứu những người bạn, dù biết rằng điều đó có thể đem tới cho mình họa sát thân. Nghĩa cử đối với thầy và bè bạn như thế đủ để cảm động lòng người trong muôn thuở. Trong đời, có biết bao kẻ trí thức chỉ vì hai chữ danh và lợi mà sẵn sàng hại bạn bè thân thiết đến thân bại danh liệt, dùng bè bạn làm bậc thang đi lên cái gọi là công danh, thử hỏi tư cách những kẻ đó có xứng đáng để xách dép cho y “oắt con lưu manh” Vi Tiểu Bảo hay không? Trong Lộc Đỉnh Ký, Kim Dung bỏ qua yếu tố “võ”, nhưng không quên yếu tố “hiệp”. Mà chính tố chất “hiệp” mới là cái làm cho khách giang hồ được là khách giang hồ!

Trận “chơi” quỷ khốc thần sầu đó đã khiến cho Vi Tiểu Bảo phải “mất sạch vốn liếng” và sống lưu lạc trên hoang đảo. Nhưng bù lại y có được tám người vợ đẹp. Lần cuối cùng, khi vua Khang Hy đồng ý tha cho về lại cung, thân làm đến bực công khanh, oai quyền tiền bạc trùm đời, vậy mà Vi Tiểu Bảo dám “chơi” tiếp một việc tày đình nữa là tìm cách “di hoa tiếp mộc”, đem đánh tráo Phùng Tích Phạm tại pháp trường để cứu tội phạm của triều đình là Mao Thập Bát, cũng chỉ vì đạo nghĩa giang hồ. Và biết rằng không thể che dấu mãi việc làm tày đình đó với Khang Hy, nên Vi Tiểu Bảo dựng nên hiện trường giả bị bọn cướp bắt đi, quyết tâm vất bỏ tất cả để đem vợ con trốn về Dương Châu, sống cuộc đời khoái lạc của một phú ông. Vi Tiểu Bảo vô hình trung lại học được tinh thần “công thành thân thoái” của Phạm Lãi : giúp Việt vương Câu Tiễn dựng nên nghiệp bá xong là đem người đẹp Tây Thi bỏ trốn khỏi triều đình, để làm một Chu Công giàu có và ngao du tứ hải. Vi Tiểu Bảo còn hơn thế nữa. Ung dung làm một phú ông ở Dương Châu với bảy cô vợ xinh đẹp đến mức phi tần nhà vua phải ghen tỵ, đó chẳng phải là điều thống khoái trên đời ư?

Công và tội của Vi Tiểu Bảo đối với Khang Hy cũng được Vi Tiểu Bảo đánh giá sòng phẳng như một canh bạc. Khi thấy vua Khang Hy biết mình là “Vi hương chủ” của Thiên địa hội, Vi Tiểu Bảo phải một phen kinh hãi, nhưng cũng đề nghị vua “đánh bài ngữa” để vua cân nhắc thiệt hơn. Khi xét thấy công lẫn tội của Vi Tiểu Bảo đối với triều đình là ngang nhau, “canh bạc” đó xem như hòa, nên vua tôi đều đồng ý “xóa bàn làm lại”!

Trong Vi Tiểu Bảo tôi lại thấy có thấp thoáng một chút hình ảnh của Lệnh Hồ Xung. Vi Tiểu Bảo và Lệnh Hồ Xung có nhiều điểm rất gần nhau, nhưng theo tỷ lệ đảo ngược nhau. Nếu Lệnh Hồ Xung có tám phần nghĩa khí và hai phần giảo họat thì Vi Tiểu Bảo có tám phần giảo hoạt và hai phần nghĩa khí. Điểm giống nhau giữa hai nhân vật này là rất tôn trọng tình nghĩa bè bạn giang hồ. Lệnh Hồ Xung mê rượu như Vi Tiểu Bảo mê đánh bạc. Để thoát hiểm trong những lúc cận kề cái chết thì Lệnh Hồ Xung tám phần nhờ vào võ công, hai phần nhờ vào cái miệng, còn Vi Tiểu Bảo tám phần nhờ vào cái miệng, hai phần nhờ vào võ công. Vi Tiểu Bảo luôn dùng cái miệng giảo hoạt bịa ra đủ thứ trên đời để tìm cách thoát nạn. Lúc Lệnh Hồ Xung toàn thân bất lực trong kỹ viện thành Hành Sơn, trong khi Khúc Phi Yến và Nghi Lâm run rẩy nấp trong chăn, nếu không nhờ cái mồm láu cá giảo quyệt thì chắc gì đã lừa được Dư Thương Hải? Lúc Lệnh Hồ Xung và Nhậm Doanh Doanh bị trói gô lại trên gác chùa Hằng Sơn, và đám Du Tấn, Cửu Tùng Niên toan giết họ để bịt miệng thì chàng ta vờ hô khẩu quyết của Tịch Tà Kiếm Pháp để lừa giết được đám người kia và thoát nạn. Đem “hàng giả” để đổi lấy mạng sống thực, việc cơ biến ấy của Lệnh Hồ Xung có khác gì Vi Tiểu Bảo?

Thói lưu manh cờ bạc trong một tâm hồn biết xem trọng đạo nghĩa, đó là “tấm giấy thông hành” giúp Vi Tiểu Bảo đi thông suốt mọi nẻo đường đời. Từ chỗ nhơ bẩn nhất là kỹ viện cho đến chỗ tôn nghiêm nhất là cung đình. Những người đàn bà mà Vi Tiểu Bảo gặp đều là những “cuộc chơi nguy hiểm”, nhưng y vẫn liều lĩnh nhập cuộc bằng tất cả sự đam mê. “Một trà một rượu một đàn bà, Ba cái lăng nhăng nó quấy ta, Chừa được cái nào hay cái ấy, Có chăng chừa rượu với chừa trà!” (Tú Xương). Vi Tiểu Bảo cũng chỉ có thể vứt bỏ các thứ “trà rượu” của lợi danh, nhưng không thể vứt bỏ đàn bà. Riêng điểm này, Vi Tiểu Bảo còn “chơi ngon” hơn cả Mộ Dung Phục, và “đứng đắn” hơn cả Điền Bá Quang. Trong đời có bao nhiêu người “đàn ông đích thực” dám đem sinh mạng ra đánh “cạn láng” với những “cuộc chơi nguy hiểm” đó, trong canh bạc đời, như Vi Tiểu Bảo?