Omar Khayyam

Ông là thi sĩ kỳ diệu có tầm hồn tài hoa thượng đạt của xứ sở Ba Tư đầy huyền thoại. Dù là một nhà thiên văn học, toán học xuất sắc nhưng ông lại mang một tâm hồn thơ nhạc mênh mông. Có lẽ trong những đêm theo dõi bầu trời với muôn vì tinh tú, ông âm thầm chiêm nghiệm ra được lẽ huyền vi của tạo hóa và cái ý nghĩa vĩnh hằng của kiếp người giữa cõi phù du, nên ông trút hết tài hoa vào những trận thống ẩm cuồng ca, như Lý Bạch.

Ông làm thơ mà chẳng bận tâm chi đến chuyện mình là tác giả. Những bài thơ tản mác đó đây của ông được người sau sưu tầm lại cũng đủ để thanh một kiệt tác văn học của nền văn học Ba Tư. Ông Franz Toussiant, người dịch thơ ông sang tiếng Pháp, cũng là một tâm hồn tài hoa đồng điệu.

Thơ ông có cái cuống quít vội vàng của Xuân Diệu, có vẻ ngậm ngùi man mác của Huy Cận, lại mang nét phiêu dật hào hùng của Lý Bạch. Đọc thơ ông, ta chẳng còn thiết tha chi đến chuyện làm thơ nữa, mà chỉ muốn cùng vài người trai trẻ cũng mấy đứa bé con “đi tắm sông Nghi, hóng gió đàn Vũ Vu, rồi ca hát mà ra về.”