Nam Lan : bến bờ ảo vọng

Không tìm thấy thỏa mãn trong cuộc sống gia đình, khao khát đi tìm một bến bờ hạnh phúc, để rồi cuối cùng đối diện với thực tế trần trụi của đời thường khiến trái tim thêm tan nát, đó là bi kịch của biết bao phụ nữ xưa nay, trong văn học và giữa đời thường.

Nàng Anna Karenina, nhân vật nữ trong tiểu thuyết cùng tên của văn hào Nga Leo Tolstoy, vì thấy cuộc sống gia đình quá ngột ngạt, quyết tâm vứt vỏ tất cả : chồng con, tài sản, danh dự để lao vòng tay của anh chàng kỵ binh điển trai Vronsky; những tưởng sẽ tìm thấy phương trời bao la của mộng tưởng, cuối cùng phải kết thúc đời mình dưới cỗ máy xe hỏa. Nàng Emma, nhân vật chính trong tiểu thuyết Madame Bovary (bà Bovary) của nhà văn Pháp Flaubert, khi sống với chồng là bác sĩ Bovary, chỉ thấy sự nghèo nàn đơn điệu của cuộc sống ở tỉnh lẻ bên cạnh ông chồng cổ hủ. Do đọc những tiểu thuyết lãng mạn rẻ tiền, tâm hồn nàng cứ mãi mơ hồ cảm thấy một khát vọng huyền bí muốn vươn đến một thiên đường mộng tưởng. Từ đó, nàng chối bỏ gia đình để chạy theo tiếng gọi của tình yêu, với hai tên đào mỏ Rodolphe và Léon. Những món tiền nợ, do những chuỗi ngày sống mãi mê trong ảo tưởng hạnh phúc, ngày càng chồng chất, và cuối cùng trong cơn tuyệt vọng khốn quẫn, nàng kết liễu đời mình bằng thuốc độc với cái chết cực kỳ đau đớn.

Có thể Kim Dung đã dựa vào hai nhân vật trên để xây dựng nên nhân vật Nam Lan trong Phi Hồ Ngoại Truyện. Nam Lan là ái nữ của vị quan Nam Nhân Thông. Cha nàng, để rộng đường thăng quan tiến chức, trên đường đến kinh đô có mang theo thanh Lãnh nguyệt bảo đao, mà giới giang hồ đang thèm khát, làm quà tặng cho quan trên. Tài năng hèn kém mà cưu mang bảo vật, ấy chính là điềm báo của họa sát thân. Bọn cướp đã chặn đường giết chết người cha và toan làm nhục người con gái. Chính lúc đó, Miêu Nhân Phượng xuất hiện và giải cứu được Nam Lan. Không biết tự bao giờ, ở phương Đông, những người con gái cô thân, khi được giải thóat khỏi cảnh nguy khốn, luôn nghĩ đến chuyến gá nghĩa cùng ân nhân như để biểu hiện tấm lòng muốn đền ơn đáp nghĩa. Kiều Nguyệt Nga, khi được Lục Vân Tiên cứu thoát khỏi tay bọn cướp Phong Lai, đã nghĩ ngay Lục Vân Tiên sẽ là người mà nàng sẽ trao thân gởi phận. Đó cũng là trường hợp của Nam Lan. Cha mất, một thân một mình trơ trọi giữa nơi đất khách quê người, thêm vào đó nàng phải hút nọc độc trên người Miêu Nhân Phượng, tất cả điều đó mở ra trước mặt nàng con đường duy nhất là tự nguyện làm người nâng khăn sửa túi cho Miêu Nhân Phượng. Cũng chính từ đó mà bi kịch khởi đầu.

Miêu Nhân Phượng có ngoại hiệu “Đả biến thiên hạ vô địch thủ Kim diên Phật” (vị Phật mặt vàng đánh khắp thiên hạ mà không có địch thủ). Miêu Nhân Phượng vô cùng thương yêu vợ con nhưng bản tính lâm lỳ ít nói, suốt ngày chỉ đam mê nghiên cứu võ công. Nếu Tiêu Phong vì đam mê võ công và rượu mà tai họa giáng xuống đời, thì Miêu Nhân Phượng vì đam mê võ công mà gia đình tan nát. Giá như Nam Lan là một người trong chốn giang hồ thì nàng sẽ vô cùng kiêu hãnh được làm vợ Miêu Nhân Phượng, một cao thủ tuyệt đỉnh đương thời. Buồn thay, nàng chỉ là một thiên kim tiểu thư từ bé chỉ quen sống trong phong gấm rủ là. Cả đời nàng chưa dám giết con sâu cái kiến, cho nên cõi giang hồ đầy những tranh chấp đẫm máu đối với nàng là một thế giới hãi hùng. Nàng chỉ muốn sống một đời êm ấm “bên anh đọc sách, bên nàng quay tơ”, trong đó vợ chồng sẽ cùng nhau xướng họa thật ý hợp tâm đầu. Hai con người có nhân sinh quan và tính chất hoàn toàn khác biệt mà định mệnh buộc họ phải sống mãi với nhau thì quả là thảm kịch. Trong những nỗi khổ trong đời được Phật giáo liệt kê có “Tăng oán hội khổ” (nỗi khổ do không ưa thích nhau, oán hận nhau mà vẫn phải chung sống gẫn gũi nhau). Đó cũng là nỗi khổ thường tình của biết bao nhiêu con người giữa nhân gian. Những rạn nứt trong lòng nàng ngày thêm trầm trọng, cho dẫu khi đứa con gái xinh xắn Miêu Nhược Lan đã ra đời. Nàng cứ âm thầm khao khát một sự cảm thông dịu dàng. Dưới mắt nàng, vị ân nhân anh hùng ngày xưa chỉ còn là một gã võ phu thô lỗ, chỉ biết mê muội với võ công mà không hề quan tâm đến những khao khát thầm kín và tế nhị trong tâm hồn phụ nữ. Nếu Thượng Đế ban cho ta một trái tim nhạy cảm để ta tìm thấy hạnh phúc ngọt ngào trong những rung động tinh tế nhất, thì trái tim đó cũng thường là cơn lốc vô tình cuốn ta vào những khổ lụy đam mê. Đúng lúc đó thì Điền Quy Nông đến thăm Miêu Nhân Phượng.

Trong tiểu thuyết Kim Dung vẫn thường có nhiều chi tiết trớ trêu rất buồn cười. Trong Hiệp khách hành, Thạch Trung Ngọc và Thạch Trung Kiên đều là con ruột của Thạch Thanh và Mẫn Nhu. Trung Kiên bị Mai Phương Cô bắt cóc đem về đày đọa thành đứa trẻ lang thang đầu đường xó chợ nhưng lại trở thành một người đôn hậu, hào hiệp. Trung Ngọc được sự giáo huấn đầy đủ của sư môn thì trở thành một kẻ lưu manh giảo quyệt. Miêu Nhân Phượng thì thô lỗ cục mịch như anh nông dân, chẳng có chút gì là “phượng” cả; còn Điền Quy Nông thì phong tư tuấn nhã như loài lân phượng, hoàn toàn khác hẵn với chữ “nông”. Như một kẻ lữ hành cô độc giữa sa mạc gặp được ốc đảo, Nam Lan tìm thấy nơi phong cách ngọt ngào quyến rũ của Điền Quy Nông cả một giấc mộng thiên đường. Nàng thầm trách con tạo sao trớ trêu không để cho người cứu mình là Điền Quy Nông, mà lại là Miêu Nhân Phượng. Đến một buổi chiều kia, khi Điền Quy Nông cài lên tóc nàng một cành thoa lóng lánh là nàng quyết định dứt bỏ tất cả để trốn theo Điền Quy Nông. Nàng bỏ cả đứa con gái Miêu Nhược Lan, chỉ vì nó là con của Miêu Nhân Phượng chứ không phải là con của Điền Quy Nông!

Khi Miêu Nhân Phượng dẫn con gái đi tìm và gặp nàng cùng Điền Quy Nông tại Thương gia bảo, thì nàng vẫn ngoảnh mặt đi khi Miêu Nhược Lan đòi mẹ bế. Ngạn ngữ Ấn Độ nói : “Thượng đế không thể hóa thân khắp mọi nơi, nên Ngài phải phải tạo ra những người Mẹ để thay thế cho Ngài”. Chi tiết kinh người này đủ để Thượng đế phải hổ thẹn khi đã tạo ra trái tim của những người phụ nữ cuồng si! Chỉ có chú bé Hồ Phỉ lên tiếng thóa mạ, có lẽ vì chú cảm thông được nỗi đau khổ vô ngần của đứa bé gái kia khi bị người mẹ làm ngơ. Những người mẹ nào chỉ vì hạnh phúc bản thân mà quay lưng với con ruột của mình, như Anna Karenina và Nam Lan, đều là những người mang tang tóc đến tâm hồn trẻ thơ.

Cách lý giải duy nhất để chúng ta cảm thông là, cũng như Karenina, Nam Lan đã thực sự tìm ra hạnh phúc. Và như thế, mọi sự chỉ mới bắt đầu với tất cả vẻ nguyên vẹn tinh khôi. Với nàng, một phương trời lồng lộng đang mở ra trong ánh dương rực sáng. Thế nhưng với những tâm hồn quá ư lãng mạn thì hôn nhân, cùng những ràng buộc thực tế của đời thường, vẫn luôn luôn đặt dấu chấm hết cho bài thơ hạnh phúc. Sống bên cạnh Điền Quy Nông, cuộc sống đơn điệu của gia đình bắt đầu nhuốm màu tẻ nhạt, khi sự háo hức bồng bột ban đầu đã lắng xuống. Tệ hại hơn, do lo sợ Miêu Nhân Phượng một ngày nào đó sẽ tìm đến trả thù, Điền Quy Nông phải lơ là không chăm sóc đến nàng để rèn luyện võ công. Vậy là dưới mắt nàng, Điền Quy Nông lại trở thành một Miêu Nhân Phượng. Dĩ vãng lại bắt đầu! Phương trời tưởng ngập tràn hoa nắng, mà vì nó nàng đã vứt bỏ tất cả để tìm tới, té ra vẫn mang những sắc màu ảm đạm. “Lô sơn yên tỏa Triết giang triều, vị đáo bình sinh hận bất tiêu, đáo đắc hoàn lai vô biệt sự, Lô sơn yên tỏa Triết giang triều” (Tô Đông Pha) (non Lô sông Triết khói mơ màng, chưa đến bình sinh hận chửa tan, tìm đến lại về đâu thấy khác, non Lô sông Triết khói mơ màng)[1].

Kim Dung không để Nam Lan đi vào kết cục bi thương của Karenina hay Emma, nhưng chi tiết nàng giúp Hồ Phỉ tìm được thanh Lãnh nguyệt bảo đao để đánh bại Điền Quy Nông cho thấy sự thất vọng cùng cực trong lòng nàng. Hạnh phúc trần gian chỉ có thể là cái mà chúng ta tìm ra trong buồn thương và khắc khoải, trong chấp nhận và hy sinh chứ không phải trong ước mơ và mộng tưởng. Nào Triết giang rì rào, nào non Lô sương khói cũng chỉ là cảnh đời thường qua cái nhìn huyễn hoặc của tình yêu. Có lẽ mọi bến bờ khát vọng đối với nàng đều trở thành ảo vọng. Hạnh phúc nhiều khi ở trong tầm tay với, ta vô tình nên hạnh phúc bỗng xa xôi. Với Nam Lan, có lẽ hạnh phúc chỉ là sợi khói bay ảo mù cuối chân trời viễn mộng mà suốt đời nàng không sao đến được. Và suốt đời, nàng sẽ cứ mãi đi tìm.

Tìm xa vắng bên kia bờ đổ vỡ

Dòng sông đâu em có biết ngọn nguồn

(Bùi Giáng)

Rồi những Nam Lan sẽ tìm được gì trong ”xa vắng bên kia bờ đổ vỡ”? Nhạc sĩ Vũ Thành An có một câu hát đủ khiến cho nữ nhi phải rơi lệ mà nam nhi phải động tâm : “Đời con gái cũng cần dĩ vãng, mà em tôi chỉ còn tương lai”. Còn biết bao nhiêu người con gái, như Nam Lan, không thỏa mãn với dĩ vãng và hiện tại, mà cứ mãi khát khao hạnh phúc nơi những phương trời ảo vọng, và cứ mãi đi tìm cuộc đời ở bờ bến tương lai?

[1] Đây là bài thơ tương truyền là của Tô Đông Pha, thịnh hành trong giới Thiền tông.